Het Lampendraadje

Op woensdag 31 juli 2024 22:19:57 schreef Ledlover:
Omdat er aardig wat mensen zijn met interesse in verlichtingstechniek hier, en naar aanleiding van
[...]

dacht ik, laten we nog even een centrale thread hierover starten, om het opdrukkentopic niet teveel te verstoren.

Voor toevallige voorbijgangers is het wel even handig om te melden dat je hier naar verwijst.

https://www.marktplaats.nl/v/doe-het-zelf-en-verbouw/bouwverlichting/m…

TL-X armatuur (incl TL's) voor de liefhebber.

M'n Little Garden spectrometer is aangekomen en werkt nu nog uitvinden hoe je 'm gebruikt.

[Bericht gewijzigd door Ledlover op vrijdag 16 augustus 2024 21:38:12 (23%)

Misschien wat off-topic, maar ik zie hier brekingsroosters (diffraction gratings) voorbij komen in dit draadje.

Bij CO gaat het niet enkel om de praktijk, de theorie is minstens even interessant

Een pdf van 200 pagina's over al wat je wou weten en niet wou weten over brekingsroosters. In't engels, maar dat zal de pret niet bederven.

dgh.pdf

Heb m'n spectrometer getest. De Little Garden, een quasi-hobbyproject van een chinese meneer: https://nl.aliexpress.com/item/1005007241834839.html en https://www.youtube.com/watch?v=LxQmaJYMOAk

Bovenstaand plaatje is van een TL kleur 29 (530). Warmwit, met lage CRI van ergens tussen de 50 en 60. Ziet er precies uit zoals in de datasheet.

En dit is het lampje van Maartenbakker. Het lampje is zwak, en in eerste instantie pikte de spectrometer de neonpaaltjes niet goed op. Maar na wat rommelen met de auto exposure, kreeg ik er heel wat beters uit.
De kwikdamp-lijnen zijn sterk dominant, mogelijk clippen de sterkste paaltjes hier al (die in het infrarood). Op auto-exposure is het fosfor continuum namelijk niet zichtbaar en je ziet alleen wat neon-lijntjes in het infraroodgebied.
Ik moet nog uitvinden wanneer je spurieuze paaltjes krijgt. Het spectrum begint "verderop" in theorie namelijk opnieuw.

Typisch is dat je ook een hint van 365nm ziet hier! Die straling is beter onderdrukt bij gewone TL's. Maar het is zo weinig dat je geen fluorescentie-effecten zult zien met dit lampje.
Mijn ongecoate kwikdamplamp staat nu op te warmen, dan kan ik zien of de spectrometer nog enigzins gevoelig is op 365nm - door de relatieve sterkte tussen de kwikdamplijnen te bekijken.

Edit: en dat geeft deze plaatjes. Achtereenvolgens met een UV filter van raamfolie, zonder filterfolie, en zonder verstrooipapiertje (de lamp is een puntbron, je hebt echter een egale verlichting van de spleet in het apparaat nodig). Dit is een Eye H50 hogedruk kwikdamplamp zónder fosforcoating met een ballon van normaal glas. UVB en UVC worden dus onderdrukt. 365nm is nog duidelijk herkenbaar, doch mogelijk zwakker dan dat ie eigenlijk zou moeten zijn.
Met UV filter is duidelijk te zien dat 365 geheel ontbreekt en 405 verzwakt wordt.

Zonder filter zijn die golflengtes duidelijk te zien.

En zonder het verstrooipapiertje wordt het spectrum rommelig, en het papier heeft ogenschijnlijk geen invloed op de demping van bepaalde golflengtes.

Ten slotte is hier volgens mij zichtbaar dat bij ca. 800nm de 'omgekeerde echo' van het gewenste spectrum ontstaat. Dus alles onder de 800nm mag je bij deze spectrometer sowieso negeren. EDIT dat begint bij 700nm al, dat zag ik bij de test hieronder.

Ofja, ten slotte... Ik moet nog ergens een 8w gezichtsbruiner UVB lampje hebben. Dan gaan we zien tot hoe ver in het uvb spectrum ie reikt.

En het gezichtsbruinerspectrum. Duidelijk zichtbaar is de fosfor-emissie in het UV gebied. Ik kan nu alleen net weer geen Philips datasheet van zo'n buisje vinden.

Alleen maar dit, een uitsnede van het totale spectrum. Het kleine piekje in de kortste golflengte is dus niet zichtbaar. De 365nm kwikdamp-piek is niet zichtbaar doordat ie wordt overstemd door de fosfor-straling. Alles onder de 350nm mag je als 'weg' beschouwen lijkt me.

Ik ben zeer tevreden met de prestaties van dit ongelooflijk goedkope apparaatje. Ik moet nu de rest van de software eens gaan uitvogelen, want als je de ruwe helderheidsdata exporteert, schijn je ook de CRI van lichtbronnen te kunnen bepalen.

Een klein neonpitje.

En een blauw "neon" lampje. Fosfor coated, ik zie niet direct wat hier nu voor gas in zit. Neon zie ik er in ieder geval niet in, tenzij die 585nm piek van neon is. Maar de rodere paaltjes zie ik niet, en die fosforcoating gaat niet reageren op neon lijkt me...
Gezien dat ene paaltje zou het kunnen zijn dat het helium is, en dat de kortere golflengtes overstemd worden door de fosfor uitstraling:

Argon zou eventueel ook kunnen maar ik zie helemaal niets van de andere paaltjes in het spectrum. Zie https://stevesopenlab.fr/emission-spectra-of-the-noble-gases/ voor de bron.
Krik ik de belichting verder op, dan zie ik weer neon-achtig spectrum in het geel en rood. Een klein piekje op ca. 467 doet denken dat er wellicht neon en xenon in zit, doch de uitstraling van xenon op UVA golflengte zie ik dan weer niet.

Anderzijds, de gain lijkt lager te zijn. Mogelijk moet ik op zoek naar een stukje infrarood filterfolie, zodat al die uitstraling die ogenschijnlijk in het IR gebied ligt, onderdrukt kan worden als die daadwerkelijk bestaat.

Duidelijk is dat ie wel gevoelig is voor infrarood, maar ik weet nog niet helemaal hoe ik onderscheid kan maken tussen het echte spectrum, en wat er dus 'achteraan' kan komen.

Omdat het flink donker is buiten, heb ik even wat flink licht aangestoken op m'n werkplek - een 125w menglichtlamp zonder fosfor.

Voor de niet ingewijden: dit is een hogedruk kwikdamplamp waarbij er een gloeidraad in serie staat met de gasontladingsbuis, zowel om met name in het rode deel van het spectrum licht bij te dragen, als voor stroombegrenzing voor de gasontlading.
Ook bekend onder de philips naam ML, maar dit is een chinese. De Philips ML's vanaf ongeveer de jaren '70 hadden een fosforcoating om nog betere roodweergave te bereiken.

Hier kan je ze krijgen: https://nl.aliexpress.com/item/32761452139.html
28 euro voor 2 stuks. Verwacht niets van de kwaliteit, alles zit schots en scheef in de ballon, maar ze werken wel.
Als ze nog niet genoeg warmte en licht genereren, kan je ze ook als E40 lamp met 400w krijgen

Eigenlijk is die Menglichtlamp het zelfde als een TL-S met stabilux lamp in serie.
Ik heb nog een paar Philips ML-R liggen, dat zijn die menglichtlampen voor een plantenbak (vroegâh) die hebben een doorzichtige onderkant.
Als je daar eens aan wil meten kan dat

U vraagt, wij draaien. Je had me al een MLR met fosfor coating op de achterkant gegeven.

Ongeveer een minuut na inschakelen. De gloeidraad geeft veel licht, er is al een kwikdamp piek zichtbaar in het groen.

Ietsje later. Blauw begint duidelijk op te komen.

Geheel opgewarmd. De lamp straalt omhoog, richting het plafond. De 365nm UVA straling wordt deels door de plafondverf geabsorbeerd en verzwakt.
Omcirkeld heb ik de extra uitstraling die afkomstig is van de fosforcoating. Die ontbreekt in de Chinese ML lamp, en in de oudste Philips ML's
De kleurweergave van de Philips is aanzienlijk beter en best aangenaam te noemen. Erg mooie lampen, jammer dat ze niet zuinig zijn anders had ik ze gerust in regelmatig gebruik genomen. De warme houttinten van m'n ouderwetse radio's komen er erg mooi uit.

Overigens is er e.e.a. aan daglicht-strooilicht, maar dat wordt grotendeels overstemd door het kunstlicht.

De werking is inderdaad gelijk aan TL met stabilux, maar de gebruikte fosfor is geheel anders. Deze straalt namelijk uitsluitend in het rood en oranje gebied, terwijl in een conventionele TL de fosfor het gehele spectrum uitstraalt en qua energie dominant is.

Omdat ik dus een stapel TLS lampen heb gevonden die zonder starter kunnen werken, ben ik weer gaan snuffelen naar wat mogelijk is met een stabilux lamp.

In de catalogus van Philips UK uit 1966 vond ik deze data over de stabilux-lampen:

Hier staan de spanningen (en de opbrengst in lumen) van de stabilux lampen bij. Helaas zijn gloeilampen in degelijke spanningen en vermogens niet gangbaar. Een amerikaanse 110v lamp met een hollandse 48v lamp zouden samen wel uitkomst kunnen bieden, als ze qua stroom een beetje bij elkaar in de buurt komen. Echter... 110v lampjes zijn hier ook niet echt heel makkelijk te krijgen lijkt me. De helderheid van beide lampen zal ook niet echt mooi overeenkomen.
Een 230v lamp op onderspanning gebruiken kan uiteraard altijd nog, maar dat geeft dan wel heel weinig licht.
Gelukkig heeft Revado nog een originele stabilux voor me

En twee 20w lampen kunnen dus in serie worden aangesloten op één stabiluxlamp, doch een ontsteekhulpje blijkt wel nodig te zijn. Over die condensator heb ik nog niets kunnen vinden maar dat zal proefsondervindelijk wel uit te vinden zijn.

In de bijlage ook nog de catalogus.

[Bericht gewijzigd door Ledlover op vrijdag 8 november 2024 22:59:16 (11%)

Misschien een dom idee, maar zou je zo'n lamp met fosfor kunnen openenen/uit elkaar halen en het gedeelte met de fosfor belichten met een krachtige witte of evt. een krachtige blauwe/U.V. led?

Groetjes,
eSe

De fosfor reageert alleen op UVC licht. Je zult dus een UVC led moeten hebben. Ik heb dat trucje al eens gedaan met een koelkas UVC ozonlampje. Stukje kapotte TL buis afsnijden, om het lampje heen zetten, en je TL buis doet het weer.

Verder is het niet te adviseren om een opengemaakte TL te bewaren. In de loop van de levensduur van de TL eindigt het merendeel van de kwikvulling in het poedermengsel (adsorptie of absorptie)
Bij moderne TL's is dat alsnog heel weinig (minder dan 10mg voor de hele buis) maar toch zou ik dat soort dingen niet doen.

[Bericht gewijzigd door Ledlover op zaterdag 9 november 2024 09:20:37 (22%)

Op zaterdag 9 november 2024 00:15:40 schreef eSe:
Misschien een dom idee, maar zou je zo'n lamp met fosfor kunnen openenen/uit elkaar halen en het gedeelte met de fosfor belichten met een krachtige witte of evt. een krachtige blauwe/U.V. led?

Groetjes,
eSe

Bedoel je inerdaad een TL buis uit elkaar halen?

Bedoel je inerdaad een TL buis uit elkaar halen?

Niet direct een TL buis, maar zo 1 van die lampen zoals je liet zien op de foto in je post. Als er maar een fosfor op het glas zit.

Misschien een "spaarlamp", maar da's waarschijnlijk het zelfde spul als in een TL buis.

Gewoon om te proberen, je vingers te snijden en vergiftigd te worden

Groetjes,
eSe

Op zaterdag 9 november 2024 12:12:54 schreef eSe:
[...]

Niet direct een TL buis, maar zo 1 van die lampen zoals je liet zien op de foto in je post. Als er maar een fosfor op het glas zit.

Misschien een "spaarlamp", maar da's waarschijnlijk het zelfde spul als in een TL buis.

Gewoon om te proberen, je vingers te snijden en vergiftigd te worden

Groetjes,
eSe

Dan is het misschien een idee een oude hpl te slachten.
Daar zit het kwik in het ontladingsbuisje en niet in de ballon zelf.
Die mooie , en zeldzame, TL-S mogen daar nietvoor geslacht worden

In 1966 deden ze dat ook al blijkbaar
uit het boekje van Ledlover:

Ik heb hier de buitenballon liggen van een HPL-N die een keer kapotgevallen is, en precies bij de fitting brak.

De europium gedopeerde yttrium vanadaat fosfor reageert alleen op UVC licht. Het straalt een dieprood licht uit, dat doordat het een dun laagje is, een groot deel van het blauwgroene kwikdamplicht doorlaat. Samen wordt het dan ongeveer wit.
De kapot gevallen lamp heeft duidelijk al heel wat uurtjes gedraaid. Klopt ook wel, alle nog brandende kwikdamplampen op het werk zijn op 2 na heel zwak en groen.

Ik heb van Revado ook een reuzegrote 400w reflector kwikdamplamp voor gebruik in kassen gekregen. Die is nog van voor de tijd van de yttrium-gebaseerde fosfors. Er zit een fluorogermanaat gebaseerde fosfor in, die reageert op 365nm UVA licht (dit lampje is een 365nm led, de kwikdampbuis die er in zit straalt ook 365nm uit).

Merk op dat ik die lamp daar tussen m'n knieën vasthoud. Hij is écht groot.

Ik had op Aliexpress een zakje 365nm leds gekocht om deze lamp zo mooi rood op te laten lichten, en alhoewel ze inderdaad 365nm uitstralen, is de opbrengst daarvan kleiner dan van het vaalgele licht dat ze ook maken.
Het lijkt er op dat goede 365nm leds zoals in het penlampje nog aardig duur zijn.
De 400w lamp is helaas niet dimbaar. Ik heb 'm wel eens aangezet, en dat is echt A. verblindend licht en B. verzengend heet.

In ander nieuws: ik heb een bedrijf gevonden dat 150w, 0,5a gloeilampen produceert en/of verkoopt: https://www.nbb.cz/en/katalog/low-voltage-lamp-ps55x95mm-150v-75w-e27-…

Dat betekent dat het nu dus mogelijk is, om je TLS'en te gebruiken in een stabulux configuratie, ook als je geen originele stabilux kan vinden, als we een partijtje lampjes kunnen halen bij die NBB Bohemia.
Misschien zijn er nog binnenlandse wederverkopers, ik weet het nog niet, ik heb nog niet al te uitgebreid gezocht - maar in ieder geval is er hoop

[Bericht gewijzigd door Ledlover op zaterdag 9 november 2024 12:45:40 (17%)

Reichelt heeft 400 nm led’s. Of zit dat al te ver van 365 af?

https://www.reichelt.com/nl/en/shop/product/led_5_mm_wired_purple_310_…
https://www.eluke.nl/2021/11/28/mijn-camera-ziet-blauwe-leds-als-roze-…

Oh, en uv-c smd leds: LTPL-G35UV275GR. Maar geen 365 nm.

Ik heb een 405nm led liggen - daar reageert de fosfor nauwelijks op. De blauwe gloed overheerst.

Ik weet niet of de fluorogermanaat reageert op UVC - maar dat komt sowieso niet door de buitenballon heen.

Ik laat het gewoon even zo. Misschien zijn de 365nm leds over een jaar of 2 weer wat goedkoper geworden

Ik kom in de kringloopwinkel wel regelmatig die UV hardende nagellak-lampen tegen. Ik zal eens zien of ik iets kan bedenken waarmee ik kan bepalen welke golflengte LED daar in zit - afgezien van mee naar huis nemen en de spectrometer gebruiken.

[Bericht gewijzigd door Ledlover op zaterdag 9 november 2024 14:01:25 (28%)

Ik ben even verder gaan zoeken naar aanleiding van de link met die 150 volt lampen.
Ergens ( scheepvaart?) wordt die 150 volt gebruikt.
De Technische unie verkoopt 150 volt lampjes, helaas alleen maar 5 watt.
Ik zie geen wederveroper van die cz website, alleen dat ze per 100 verkocht worden.
Dat is op zich nog niet zo erg denk ik.
Maar een ander idee, een 230 volt gloeilamp van 75 of 100 watt zal bij die spanning toch ook iets van 500 ma doen?
Dat is te proberen.
Misschien kan het dan ook een 100 of 75 watt lamp.
Ik zal eens een paar lampen aan de variac hangen bij 140 volt
Die stabilux lampen waren voor 135 volt, maar met de huidige netspanning zal er snel 140 over komen te staan.

Conventionele 230v lampen in serie met een 50w kwikdamplamp heb ik al eens gedaan. Dat werkt prima. Uit mijn hoofd was dat 2x 100w of 1x 100w en 1x 60w parallel, in serie met de 50w kwikdamplamp.

Echter, nadeel is dat ze dan lang niet zoveel licht geven als wanneer de gloeilamp op zijn volledige werkspanning brandt.

[Bericht gewijzigd door Ledlover op zaterdag 9 november 2024 14:48:00 (18%)

Of een 120 volt lamp met een extra weerstand?
120 volt lampen is nog redelijk makkelijk aan te komen.
Ik bedenk mij dat ik ook nog een doos 65 volt lampen heb liggen van 25 watt.
Die zijn best wel veel voor noodverlichting gebruikt.
Eens zoeken of daar noig wat van te koop is in hogere wattages en dan 2 in serie is ook 130 volt.

Op zaterdag 9 november 2024 13:19:15 schreef Lucky Luke:
Reichelt heeft 400 nm led’s. Of zit dat al te ver van 365 af?

https://www.reichelt.com/nl/en/shop/product/led_5_mm_wired_purple_310_…
https://www.eluke.nl/2021/11/28/mijn-camera-ziet-blauwe-leds-als-roze-…

Oh, en uv-c smd leds: LTPL-G35UV275GR. Maar geen 365 nm.

Bedenk dat oook het glas van de ballon UV tegenhoudt!
Ik heb dat pas geconstateerd met de (gele) fosfor van een Russisch neonlampje met een 365nm en zelfs een 240nm LED uit dat sterilisatiedoosje van de Action van vorig(?) jaar. Geen licht
Pas toen ik de glasballon van het defecte neonlampje af had geslepen, kon ik de fosfor laten oplichten door directe belichting van de fosfor bij gebruik van die 240nm LED's van dat Ledvance doosje van de Action.

wel of geen luminicentie hangt strerk af van de golflengte van het licht en van de kleur van de fosfor

Dat 400 watt kwiklampje is groot, maar naast een 2 kilowatt HPI is het een klein duimpje
Ter vergelijk een SON 400 ( even groot als die 400 watt die jij hebt), HPI 2000 en een 60 watt vervanger led "gloei"lampje
Die HPI 2000 is 380 volt.

Op zaterdag 9 november 2024 13:33:41 schreef Ledlover:
Ik weet niet of de fluorogermanaat reageert op UVC - maar dat komt sowieso niet door de buitenballon heen.

Nee, ik dacht aan die stukgevallen HPL-N, met de UV-C led:

Op zaterdag 9 november 2024 12:40:36 schreef Ledlover:
Ik heb hier de buitenballon liggen van een HPL-N die een keer kapotgevallen is, en precies bij de fitting brak.

De europium gedopeerde yttrium vanadaat fosfor reageert alleen op UVC licht. Het straalt een dieprood licht uit, dat doordat het een dun laagje is, een groot deel van het blauwgroene kwikdamplicht doorlaat. Samen wordt het dan ongeveer wit.

Was toch benieuwd of UV-A 365 nm led's ergens te vinden waren:

TME heeft UV-diodes, meerdere in 365 nm:
https://www.tme.eu/nl/katalog/uv-led-diodes_113370/?params=1089:192912…

Mouser heeft https://nl.mouser.com/ProductDetail/Wurth-Elektronik/153283367A212?qs=…

Verzendkosten wegen uiteraard niet op tegen 1 ledje, dus meer iets om ergens op een als-er-toch-besteld-word-dan-ook-dit lijstje te zetten.

Voor een ledlover houd je wel opvallend veel van gasontladingslampen, trouwens of je houd gewoon van alle soorten Light Emitting Devices, dat kan ook
(Maar, ik vind dit ook een leuk topic, ik lees graag mee)

Hihi, die gebruikersnaam heb ik gekozen in de tijd dat de gloeilamp de standaard was, dat je spaarlampen alleen in buitenlampen zag en dat goedkope fietslampjes nog gele leds hadden in plaats van witte, en felle leds nét goed verkrijgbaar werden. Ik weet nog dat ik moest bedenken hoeveel witte leds ik wilde kopen bij de elektroboer, omdat die meer dan een euro per stuk waren. Tsja, nu koop je die per zakje.

Nu weer hetzelfde met die UV leds overigens. Ik denk dat er een 1w chip in zat zaklampje zit. Die kosten meerdere euro's per stuk. Dat kosten die zaklampjes overigens ook, minder dan 5 euro bij Ali. Maar ook daarvoor geldt dat je het niet altijd kan vertrouwen. Ik heb een ander UV zaklampje besteld met losse 5mm ledjes, zou 365 moeten zijn, is 395.
Dus als je zeker wil zijn, bij de europese handelaar kopen.

M'n lampencollectie is een beetje de autistische variant van de huisvrouw met een huis vol (geur)kaarsjes
Het is tevens een fijne afwisseling van gecompliceerde reparaties en bouwprojecten. Een lampje aansluiten is eenvoudig, en je kan er toch op technisch vlak verrassend diep in graven. Zoals dus het vaststellen van welke fosfor waar in zit - in het geval van de dikke pit een totaal andere dan die in de HPL-N's.

Gasontladingslampen beginnen in een hoog tempo te verdwijnen. Dus dit is het moment om wat bijelkaar te scharrelen. Niet meer gebruikt voor nieuwe installaties, dus meestal goedkoop. Maar nog genoeg in gebruik om wel e.e.a. aan voorschakelapparaten enzo te kunnen vinden.

Als er nog iemand van die miniSOX armatuurtjes voor 18w lampjes wil, ik weet er 3 te hangen die niet meer worden gebruikt of defect zijn. Zelf de eigenaar van het pand (een soort opslagloods) achterhalen.
18w lampen worden nog gemaakt, zie https://voorraad.dbl-verlichting.nl/

Op zaterdag 9 november 2024 19:17:03 schreef Lucky Luke:
[...]

Was toch benieuwd of UV-A 365 nm led's ergens te vinden waren:

TME heeft UV-diodes, meerdere in 365 nm:
https://www.tme.eu/nl/katalog/uv-led-diodes_113370/?params=1089:192912…

Mouser heeft https://nl.mouser.com/ProductDetail/Wurth-Elektronik/153283367A212?qs=…

Verzendkosten wegen uiteraard niet op tegen 1 ledje, dus meer iets om ergens op een als-er-toch-besteld-word-dan-ook-dit lijstje te zetten.

Bij 'Ali & en de Chinezen' kan je zelfs 10W UV365 chips krijgen en ook kleine bouwlampjes tot —ik dacht— 30W aanschaffen. Ze zijn inderdaad bedoeld voor die bouwlampjes en werken op zo'n 12V (wel voorschakelweerstand gebruiken of een gepaste LED voeding.

Ook leuk voor een feesie

Edit/:
Ik heb er indertijd ook een 365nm transmissiefiltertje bij gescoord